Stany przedrakowe raka jelita grubego

Polipy jelita grubegoStan przedrakowy (nazywany również stanem przednowotworowym) to pewna zmiana lub patologia, na podłożu której istnieje zwiększone ryzyko rozwoju nowotworu. Stan przednowotworowy może przekształcić się w raka inwazyjnego szczególnie, gdy towarzyszą mu czynniki ryzyka rozwoju danego typu raka (dla raka jelita grubego jest to na przykład palenie papierosów, czy dieta bogata w tłuszcze zwierzęce). Jakie stany przedrakowe wyróżniamy w odniesieniu do raka jelita grubego?

 

Gruczolaki - czyli polipy nowotworowe

Polip gruczolakowaty (gruczolak) to najczęstszy typ polipów, jakie znajdowane są podczas badania kolonoskopowego jelita grubego. Jest to również najczęstszy stan przedrakowy raka jelita grubego. Szacuje się, że po 50 roku życia gruczolaki występują nawet u jednej trzeciej pacjentów. Polipy gruczolakowate cechują się dysplazją, czyli nieprawidłową budową ich komórek, co sprawia, że mają one charakter nowotworowy. Jeśli komórki nieprawidłowe (dysplastyczne) przekroczą pewien poziom tkanki (dokładnie blaszkę mięśniową błony śluzowej jelita grubego), to możemy mówić, że mamy do czynienia z rakiem inwazyjnym jelita grubego.

 

Polipy, szczególnie te, których wielkość wynosi mniej niż 1 cm, nie dają zazwyczaj żadnych objawów klinicznych. Większe gruczolaki mogą objawiać się krwawieniem z odbytnicy, obecnością domieszki śluzu w kale oraz parciem na stolec. Gruczolaki powinny być usunięte podczas kolonoskopii i następnie wysłane do badania histologicznego (oceny pod mikroskopem). Pod względem histologicznym, można wyróżnić kilka rodzajów polipów gruczolakowatych:

 

  • ● gruczolaki kosmkowe - cechują się największym ryzykiem zezłośliwienia;

  • ● gruczolaki cewkowe - charakteryzują się najmniejszym ryzykiem zezłośliwienia;

  • ● gruczolaki mieszane (cewkowo-kosmkowe) - w ich przypadku występuje pośrednie ryzyko przekształcenia w raka inwazyjnego.

 

Więcej informacji na temat typów polipów znajdziemy w portalu Onko-Med.

 

W standardowych przypadkach kontrolna kolonoskopia powinna mieć miejsce 10 lat po usunięciu polipa. Usunięcie podczas kolonoskopii gruczolaka z komponentą kosmówkową, sprawia, że konieczne jest wykonanie kontrolnej kolonoskopii za 3 lata. Tak samo jest w przypadku usunięcia 1-2 gruczolaków o wielkości powyżej 1 cm lub takich, które charakteryzują się dysplazją dużego stopnia. Samo usunięcie przynajmniej 3 gruczolaków również jest wskazaniem do kolonoskopii za 3 lata. W tych sytuacjach ryzyko rozwoju raka jelita grubego jest istotnie większe, dlatego kontrola musi nastąpić wcześniej.

Nieswoiste zapalenia jelit, a rak jelita grubego

Nieswoiste zapalenia jelit, to schorzenia o nie do końca poznanej etiologii. Należy do nich wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) oraz choroba Leśniowskiego-Crohna.

 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego dotyczy błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy wraz z okrężnicą. Najczęstsze objawy tego schorzenia to biegunka z domieszką krwi, prowadząca do odwodnienia i utraty masy ciała. Dość często pojawia się gorączka, bolesność uciskowa brzucha oraz obrzęki. W diagnostyce WZJG znaczenie ma endoskopia, w której stwierdza się charakterystyczny obraz błony śluzowej jelita grubego (zatartą siatkę naczyniową, krwawienie błony śluzowej po kontakcie mechanicznym, w zaawansowanej postaci występują również owrzodzenia błony śluzowej). Podczas endoskopii pobiera się wycinek błony śluzowej jelita do badania histologicznego, którego wynik potwierdzi tę chorobę.

 

Możliwym powikłaniem WZJG jest rak jelita grubego. Po 10 latach raka diagnozuje się u 2% pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, zaś po 20 latach taką diagnozę słyszy nawet 8% pacjentów. W tym schorzeniu wskazany jest nadzór onkologiczny, który polega na wykonywaniu kolonoskopii. Pierwsze badanie kolonoskopowe wykonuje się po 8 latach od rozpoznania WZJG. Kolejne badania wykonywane są co rok, co 3 lata lub co 5 lat, w zależności od obecności czynników ryzyka rozwoju raka jelita grubego.

 

Choroba Leśniowskiego-Crohna to nieswoiste zapalenie, które może dotknąć każdy odcinek przewodu pokarmowego (od przełyku aż po odbytnicę). Są to zmiany odcinkowe i pełnościenne. Stan zapalny obejmuje przewód pokarmowy odcinkowo, co oznacza, że w przewodzie pokarmowym naprzemiennie występują fragmenty zdrowe i zajęte przez chorobę. Charakterystyczne objawy tego schorzenia to osłabienie, gorączka i utrata masy ciała, występująca na skutek zaburzeń wchłaniania. W kolonoskopii mamy do czynienia z obecnością owrzodzeń i charakterystycznego “brukowania” błony śluzowej. Choroba Leśniowskiego-Crohna również zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, choć jest ono mniejsze, niż w przypadku WZJG.

Zespół polipowatości rodzinnej - czyli 100% ryzyko raka jelita grubego

Rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP - familial adenomatous polyposis) charakteryzuje się obecnością w jelicie grubym licznych polipów gruczolakowatych (ich liczba przekracza 100). W tym schorzeniu polipy mogą pojawić się nawet w żołądku i dwunastnicy. Choroba ta jest uwarunkowana genetycznie - najczęściej odpowiada za nią mutacja genu APC.

 

W skład rodzinnej polipowatości gruczolakowatej (FAP) wchodzą pewne zespoły:

 

  • ● zespół Gardnera - oprócz polipowatości gruczolakowatej, występują kostniaki i zmiany w siatkówce oka, a czasami również nowotwory tkanek miękkich;

  • ● zespół Turcota - cechuje się występowaniem polipowatości oraz nowotworów ośrodkowego układu nerwowego.

 

Rodzinna polipowatość gruczolakowata wiąże się z niemal 100% ryzykiem rozwoju raka jelita grubego do 35 roku życia. W przypadku rodzinnej polipowatości gruczolakowatej jedynym sposobem na uniknięcie raka jelita grubego jest profilaktyczna kolektomia (usunięcie jelita grubego). Co więcej, od 11-12 roku życia pacjenci z tym schorzeniem poddawani są corocznej kolonoskopii. W przypadku występowania polipów w żołądku i dwunastnicy konieczne jest także wykonywanie gastroskopii co 1-2 lata, gdyż zwiększone jest ryzyko raka żołądka i dwunastnicy.